W dniu 15 lipca 2018 r. w Pszczelniku odbyły się uroczystości z udziałem władz Polski i Litwy upamiętniające 85. rocznicę lotu przez Atlantyk litewskich lotników Stepanasa Dariusa i Stasysa Girėnasa. W uroczystościach wzięli udział ministrowie spraw zagranicznych Polski i Litwy: Jacek Czaputowicz i Linas Linkevičius oraz Mariusz Błaszczak Minister Obrony Narodowej Rzeczpospolitej Polskiej i Raimundas Karoblis Minister Ochrony Kraju Republiki Litewskiej.
Współgospodarzami tegorocznych uroczystości byli Burmistrz Miasta i Gminy Myślibórz Piotr Sobolewski oraz Ambasador Republiki Litewskiej w Polsce Sarunas Adomavicius. W uroczystościach wzięli udział przedstawiciele władz państwowych Litwy i Polski, przedstawiciele wojska i służb mundurowych Litwy i Polski, litewskie i polskie delegacje samorządowe oraz przedstawiciele instytucji, organizacji i stowarzyszeń, a także przedstawiciele oddziału szczecińskiego Stowarzyszenia Litwinów w Polsce, młodzież litewska z Puńska i z Myśliborza oraz mieszkańcy naszego regionu.
Obchody rozpoczęły się liturgią słowa odprawioną w języku litewskim i polskim, którą celebrowali Ks. Kapelan Sił Powietrznych Wojska Litewskiego mjr Virginijus Veilentas, Ks. Prałat Aleksander Jaszczur z Myśliborza oraz Ks. Gitys Stumbras z Katedry Kowieńskiej. Po odprawionej liturgii odegrany został hymn Republiki Litewskiej oraz hymn Rzeczpospolitej Polskiej w wykonaniu orkiestry Litewskich Sił Powietrznych, a następnie uczczono pamięć bohaterów litewskich utworem "Minuta ciszy" w wykonaniu trębacza litewskiego oraz oddaniem trzech salw honorowych przez żołnierzy Reprezentacyjnej Jednostki Wojska Litewskiego.
Burmistrz Miasta i Gminy Myślibórz - Piotr Sobolewski przywitał w języku litewskim i polskim przybyłych na uroczystość. W swoim wystąpieniu powiedział m.in. "My, myśliborzanie, wszystkim, którzy odwiedzają nasze miasto i przyjeżdżają tu - do Pszczelnika, mówimy: w tym miejscu zginęli bohaterscy lotnicy litewscy Steponas Darius i Stasys Girėnas - przechodniu, zatrzymaj się na chwilę i wsłuchaj się w tę ciszę, a usłyszysz w niej dramat pilotów próbujących uniknąć katastrofy i poderwać maszynę do góry; zamknij oczy, a zobaczysz dwóch twardych bohaterskich mężczyzn na zawsze związanych węzłem przyjaźni; przyłóż rękę do serca i otwórz się na przesłanie spisane przez litewskich pilotów przed wylotem, mówiące o zjednoczeniu i wspólnocie. Dziś ich testament w niezwykły sposób łączy dwa wspaniałe narody - litewski i polski."
Minister Spraw Zagranicznych Republiki Litewskiej - pan Linas Linkevičius - w swoim wystąpieniu powiedział m.in. "Kiedy piloci litewscy rozpoczynali w Nowym Jorku swój lot, nie dążyli do pobicia osobistych rekordów albo do zdobycia sławy" Dodał, że "W przygotowanym przed lotem testamencie bohaterscy lotnicy mówili: +Młoda Litwo, niech nasze osiągnięcie wzmacnia twojego ducha i wiarę we własne zdolności. I choć lot Litwinów zakończył się tragicznie właśnie w tym miejscu, to jednak, kiedy się wznieśli, dając nadzieję młodej Litwie, stali się symbolami odwagi, patriotyzmu oraz miłości i poświęcenia dla ojczyzny". Szef litewskiego MSZ wspomniał także stulecie odzyskania niepodległości przez Litwę i Polskę: "To znakomita okazja, aby docenić drogę, jaką przebyły nasze narody, naszą wspólną historię oraz to, co nas łączy i konsoliduje. Bądźmy świadomi podstawowych teraźniejszych i przyszłych wyzwań czekających ludzi na Litwie i w Polsce oraz tego, co indywidualnie i wspólnie powinniśmy czynić, aby nasze społeczeństwa czuły się bezpieczne, a gospodarki naszych krajów rozkwitały".
Z kolei minister Jacek Czaputowicz - szef polskiego MSZ powiedział, że postawa litewskich lotników "jest bliska również nam, Polakom, bowiem rok wcześniej we wrześniu 1932 r. kilkanaście dni po spektakularnym zwycięstwie w międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge 1932 w Berlinie Polska również straciła dwóch wybitnych pilotów: Franciszka Żwirko i Stanisława Wigurę. Dlatego tak dobrze rozumiemy emocje, jakie wówczas na Litwie towarzyszyły pionierskiej próbie litewskich lotników". Minister Jacek Czaputowicz podkreślał, że Polskę i Litwę wiążą szczególne relacje. "Łączy nas nie tylko wielowiekowa historia współistnienia i wspólnej państwowości, lecz także podobne doświadczenie zmagania się z imperializmem rosyjskim, a następnie sowieckim". "Razem z naszymi litewskimi partnerami pochylamy dziś głowy przed pomnikiem bohaterskich lotników litewskich z przekonaniem, że współpraca miedzy Polską a Litwą będzie się nadal rozwijać w oparciu o strategiczne partnerstwo, historyczne i kulturowe braterstwo oraz wzajemne poszanowanie praw i wolności mniejszości narodowych". Pan Deividas Matulionis - Wicekanclerz Rządu Republiki Litewskiej w imieniu Premiera Republiki Litewskiej odczytał list skierowany do uczestników uroczystości.
Za działalność związaną z pielęgnowaniem i czczeniem pamięci o litewskich lotnikach zostali odznaczeni Burmistrz Miasta i Gminy Myślibórz - Piotr Sobolewski oraz Ks. Prałat Aleksander Jaszczur, a odznaczenia wręczył pan Ričardas Degutis - Wiceminister Transportu Republiki Litewskiej.
Część oficjalną zakończyła ceremonia złożenia wieńców przy pomniku bohaterskich lotników. Wieniec od delegacji litewskiej złożyli Minister Spraw Zagranicznych Republiki Litewskiej Pan Linas Linkevičius oraz Minister Ochrony Kraju Republiki Litewskiej Pan Raimundas Karoblis. Wieniec od delegacji polskiej złożyli Minister Spraw Zagranicznych RP Pan Jacek Czaputowicz, Minister Obrony Narodowej RP Pan Mariusz Błaszczak oraz Doradca Prezydenta RP ds. Zagranicznych i Bezpieczeństwa Pan Bogusław Winid. Następnie wieńce i kwiaty pod pomnikiem złożyli przybyli na uroczystość goście i delegacje. W części artystycznej zaprezentowała się Orkiestra Litewskich Sił Powietrznych oraz młodzież litewska z Puńska.
Steponas Darius i Stasys Girėnas 15 lipca 1933 roku, w rocznicę bitwy pod Grunwaldem zakończonej zwycięstwem wojsk polsko-litewskich, podjęli próbę przelotu bez lądowania z Nowego Jorku do Kowna na Litwie, na dystansie 7186 km. Swój lot dedykowali Litwie. Samolot, nazwany przez pilotów "Lituanica", pokonał północny Atlantyk, jednak 17 lipca 1933 roku, po pokonaniu dystansu 6411 km, rozbił się w lesie koło wsi Pszczelnik. Obaj lotnicy zginęli. Do celu zabrakło im jedynie 650 km. W 1935 roku w miejscu katastrofy odsłonięto pomnik poświęcony tragicznie zmarłym lotnikom.
Tekst i zdjęcia: Alicja Schroeder
